Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, bakanlığının 2021 bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde milletvekillerinin sorularını yanıtladı.

Kelamlarına başlarken Azerbaycan’da sevindirici gelişmeler olduğunu tabir eden Gül, Ermenistan’ın insanlık dışı savaş kabahatlerini kınadı.

Adalet Bakanı Abdulhamit Gül’ün konuşmasında öne çıkan iletiler:

“YARGI HİÇBİR KİŞİ, KURUM VE MERCİDEN TALİMAT ALMAZ”

Türk yargısı, millete aittir, Türk milleti ismine karar verir, millet ismine adaleti tesis eder. Bütün yargı mercilerimiz, Anayasa’nın öngördüğü bağımsızlık garantisi ve tarafsızlık ödevi altında vazife yapmaktadır.

Yargı mercileri, bir idari teşkilat olmadığı üzere, kamu tüzeli kişiliği hiyerarşisinde bir taşra müdürlüğü de değildir. Yargı yetkisinin kullanımı, münhasıran ve lakin yargıya aittir. Bunun manası açıktır; yargı, hiçbir kişi, kurum yahut merciden buyruk, talimat, tavsiye, telkin almaz. Hiç kimse ve Adalet Bakanlığı da dâhil olmak üzere hiçbir kurum yargı yetkisini kullanan mahkemelere vekâleten konuşamaz.

Yargı, ele geçirilecek bir mevzi değil, her türlü siyasi mülahazanın üstünde tutulması ve korunması gereken, toplumun ortak bir bedelidir. Yargının kurumsal varlığı hukuk devleti ve hukukun üstünlüğünü gerçekleştirmenin, muhafazanın da garantisidir.

“YATIRIMLARI YEŞERTEN, BEREKETLENDİREN İKLİM HUKUK DEVLETİDİR”

“DEMOKRASİMİZİN GÜÇLENMESİ HEPİMİZİN ORTAK AMACIDIR”

Yargı Islahatı Strateji Dokümanı ve İnsan Hakları Aksiyon Planı üzere temel siyaset evraklarımızın en son maksadı; hukukun üstünlüğünü güçlendirmektir.

Adalet hizmetlerinin kalite ve standartlarını yükseltme yolunda söz edilen her niyete kulak vereceğiz. Farklı bakış açılarından istifade ederek yolumuza daha emin adımlarla devam edeceğiz.

Zira daha iyi işleyen bir yargı ve daha yüksek standartlarda adalet hizmeti hepimiz için büyük kıymet taşımaktadır. Bu prestijle, adalete ait her mevzuyu etraflıca, soğukkanlılıkla ve objektif bir anlayışla ele almalıyız.

Demokrasimizin güç kazanması, hak ve özgürlüklerin aktif biçimde korunup geliştirilmesi, yargı süreçlerinin adil, faal ve süratli sonuçlandırılması hepimizin ortak temennisi, ortak maksadıdır.

İktidarından muhalefetine, sivil toplum örgütlerinden medya kuruluşlarına, yürütme organlarından yargı mercilerine tüm kişi ve kurumların ortak sorumluluğu kurallar ne olursa olsun insanımızın geleceğe umut ve itimatla bakmasını sağlamaktır.

Bunun için vatandaşımızı yormayan, herkese inanç veren ve erişilebilir bir adalet sistemi en başta gelen önceliğimizdir. Yeniliklerimiz, mevzuat değişiklikleri ve idari faaliyetler olmak üzere iki koldan eş vakitli olarak gerçekleşmektedir.

“YARGI REFORMUNDAKİ FAALİYETLERİN YÜZDE 50’SİNİ HAYATA GEÇİRDİK”

Birinci olarak Ulu Meclisimizin kabul ettiği birinci paketle hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesine yönelik birçok düzenleme 24 Ekim 2019 tarihinde, müteakiben ikinci düzenleme 15 Nisan 2020’de, üçüncü olarak, hukuk yargılamalarında adalete erişimi güçlendiren düzenleme 28 Temmuz 2020 tarihinde yürürlüğe girdi.

Evrakta yer alan toplam 256 faaliyetin 122’sinin hayata geçtiğini görüyoruz. 2019-2023 yıllarını kapsayan dokümanın uygulanma oranı şimdi 2’nci yılında yaklaşık yüzde 50 olmuştur.

“İNSAN HAKLARI AKSİYON PLANINI GÜNCELLİYORUZ”

Hak ve özgürlüklerin geliştirilmesi kapsamında Yargı Islahatı Stratejisi’nde birçok faaliyet öngörülmüştür. Bu kapsamda yapacağımız düzenlemeler demokrasimizin daha da güçlendirilmesine hizmet edecektir. Buna ait olarak Yargı Islahatı Stratejisi’nde yer alan birçok maksat uygulamaya konulmuştur.

Hak ve özgürlüklere ait bir siyaset evrakı olan İnsan Hakları Hareket Planı’nın güncelleme çalışmalarını sürdürmekteyiz. Hazırlık çalışmalarında yüksek mahkemeler, barolar, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları Eşitlik Kurumu, sivil toplum örgütleri, iş ve çalışma dünyasının temsilcileri, kanaat liderleri, entelektüellerle çalışmalar ve çalıştaylar yapılmıştır.

Ayrıyeten tüm bakanlıklarla da bu hususlar ele alınmıştır. Anayasa Mahkemesi, AİHM, yüksek yargı organları, Avrupa Kurulu, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatının ülkemizle ilgili kararları, raporları incelenmiştir. Avrupa Kurulu ve Avrupa Birliğinin yazılı görüşleri alınmıştır.

“FETÖ ZİHNİYETİ VE SİSTEMLERİYLE DE TİTİZLİKLE GAYRET EDİYORUZ”

Türkiye’de 27 Mayıs’ta “Sizi buraya tıkan irade cezalandırılmanızı istiyor” diyen, darbenin yanında duran bir yargı vardı. 12 Eylül’de yaşı büyütülerek idam edilen gencecik yavrularımız vardı, canlarımız vardı. “Bir sağdan, bir soldan” denilerek gençlerimizi idam sehpalarına götüren bir yargı vardı. 28 Şubat’ta brifinge selam duran bir yargı vardı.

FETÖ yargılamalarında Ergenekon kumpas davalarıyla, baskılarla, kanıtların üretildiği, bir sabah vatandaşın meskenine girip kendini muhteşem savcı, muhteşem mahkeme yerine koyan, “devlet benim” diyerek bürokratik, yargısal aktivizme giden uygulamaları gördük.

Anayasa Mahkemesinin 367 kararı, Refah Partisi, Fazilet Partisi, BDP ve başka tüm partilerin kapatılmasına yönelik kararları oldu. Yani şu an bu kadar mı kötüyüz? Yani, FETÖ’nün kumpas davalarının, Ergenekon yargılamalarının kanıt üretmesinden mi berbat? Bakın, bir gece, 15 Temmuz darbe teşebbüsü gecesi biz bu Gazi Meclisin çatısı altındaydık ve o gece tüm partililer, daima bir arada bu Mecliste milletin iradesini koruduk ve biz onu yaparken adliye koridorlarında cuntacılara yakalama buyruğu çıkartan, yargıydı.

Yargı hukuku ortadan kaldırmak isteyen, Anayasa’yı ortadan kaldırmak isteyenlere karşı, darbecilere karşı birinci kez rüştünü ispatladı. Birebir gün neredeyse yargı mensuplarının üçte 1’i ihraç oldu, 2 bin civarında hâkim, kıdemli hâkim istinafa gitti, yarısı sistem dışına itildi.

Tenkitlerde bulunurken bunları da hatırlamalıyız. Yargıya vereceğimiz bir ziyan elbette ülkemize ziyan verir.

FETÖ’yle uğraş konusunda, 15 Temmuzda yargı, Türk siyasi tarihinde daha evvel iyi imtihan veremediği darbeler karşısında değerli bir muvaffakiyet ortaya koymuştur; o gece prestijiyle demokrasimizi, hukuku ve Anayasa’yı müdafaa ismine çok kıymetli bir misyon üstlenmiştir ve tarihî rolünü, sicilini darbelere karşı sessiz kalan bu rolünü birinci defa reddetmiştir.

Bugüne kadar 289 darbe davasından 279’unun birinci derece yargılamaları sonuçlanmış, 4.154 sanığa hak ettikleri ceza verilmiştir. Bir başka yanıt da kendi içindeki arınma sürecidir. Bu arınma sürecinde de HSK tarafından titiz bir formda, tüm gelen bilgiler, evraklar kıymetlendirilerek bu çaba sürdürülmektedir. Bu gayrette asla bir zafiyet kelam konusu olamaz, sonuna kadar bu çabayı elbette sürdürmeye devam edeceğiz.

FETÖ’yle gayret ederken FETÖ’nün zihniyetiyle bir arada yoluyla de gayret etmemiz lazım. Eski devirlerde olduğu gibi… Savcı çarşaf çarşaf bir talepte bulunduğunda bile bu davanın beraatla sonuçlanabileceğini, bu soruşturmanın takipsizlikle sonuçlanabileceğini de hepimizin bilmesi lazım.

Savcı talep eder. “Otuz yıl istenmişti, üç yıl verildi.” E daha mahkeme süreci vardı zira, mahkeme kanıta baktı ve üç yıl verdi. Tahminen Yargıtay da büsbütün beraat verir ya da daha az verir. Münasebetiyle sürecin bir kısmını alıp yani filin hortumu tutup, bu filin bacağıdır diyerek yorum yapmamak, yargı sürecine bütüncül bakmak lazım.

“HANGİ İSKANDİNAV ÜLKESİNDE PARLAMENTO BİNASI BOMBALANDI?”

Hangi İskandinav ülkesinde parlamento binası bombalandı? Hangi ülkede kendisine emanet edilerek “teröristlere karşı kullanın” denilen silahlar, F-16’lar ülkelerinin seçilmiş cumhurbaşkanına ve ailesine yöneltildi?

Hangi ülkede üçte 1 yargı mensubu bir gece ihraç edildi? Yani bunlar sistem içerisinde mi kalsaydı? Yani hangi ülkede sırtını terör örgütüne dayayan bir siyasal anlayış var? Anneler, gözü yaşlı anneler dağda istismara, şiddete maruz kalmış yavrularının, çocuklarının okulda olması için gidip bir siyasi partinin önüne oturuyor.

Yani Türkiye’de bu manada, bu kadar terörle gayret eden bir ülke olarak ağır bir biçimde demokrasimizi, hukuku, Anayasa’yı ayakta tutmaya çalışan bir süreçteyiz. Hasebiyle tüm bunlara karşın bizim için tek pusula vardır: Anayasa’dır, hukuktur. Anayasa’yı ortadan kaldırmak için darbe yapma teşebbüsünde bulunanların bile yargılandığı mahkemede biz, Anayasa, hukuk ve vicdan çerçevesinde yargılanmasını, adaletin tecelli etmesini istiyoruz. Zira asıl olan hukuktur, asıl olan adaletin tesisidir.

“ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARLARI BAĞLAYICIDIR”

Anayasa herkes için bağlayıcıdır, tüm bireyleri, kurumları bağlar ve kararlarının gereği yapılır. Yürüyen bir dava sürecinde hele Adalet Bakanı olarak bir kelam, tavsiyede bulunmak, telkinde bulunmak benim inandığım hukuka muhalif fakat elbette mahkeme kararlarına uyulması Anayasa’nın amir kararıdır ve mahkemelerden beklenen de budur.

Hasebiyle, bu bahiste bunun aksi istikamette bir kıymetlendirmemiz kelam konusu değil. Kaldı ki ferdî başvuruyu AK Parti getirmiştir ve bu değerli bir ıslahattır.

“AİHM VE AYM’DEKİ İHLAL KARARLARI HAKİM VE SAVCI TERFİLERİNDE DİKKATE ALINMAKTADIR”

Yargıçlar ve Savcılar Konseyi tarafından 4 Aralık 2019 tarihinde insan hakları uygulamalarına ait çok kıymetli bir karar alınmıştır. Buna nazaran, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince yapılan incelemelerde ihlal kararına sebebiyet veren uygulamalar terfilerde dikkate alınacaktır.

Yeniden, vatandaşlarımızın Anayasa ve kontratla teminat altına alınan haklarının korunması konusunda uygulamanın da uğraşı bir terfi kriteri olarak belirlenmiştir.

Bu kapsamda, şura nezdinde Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ihlal kararları tetkik ünitesi oluşturulmuştur. Bu uygulama, hak ve özgürlüklerin geliştirilmesi açısından sistemimize dâhil edilen değerli bir yenilik olmuştur. Hak ve özgürlüklerin geliştirilmesi ve genişletilmesine yönelik bu perspektifi müdafaaya devam edeceğiz.

“CEZA ADALETİ ISLAHATI İÇİN BİLİM HEYETİ OLUŞTURDUK”

Kapsamlı bir ceza adaleti ıslahatı üzerinde çalışıyoruz. Şimdiye kadar yaptığımız değişikliklerin kıymetlendirilmesi ve ek değişikliklerin belirlenip büyük Meclisimizin takdirine sunulması için bir Bilim Şurası oluşturduk.

Bilim Şurası 2 alt çalışma kümesi hâlinde faaliyet gösteriyor. Birinci heyet Türk Ceza Kanunu ve İnfaz Kanunu, ikinci heyet Ceza Muhakemesi Kanunu üzerinde çalışmalar yapmaktadır. Alanında çok kıymetli akademisyenlerden oluşan Bilim Heyeti, esaslı değişiklikleri öbür ülke uygulamalarını da dikkate alarak ortaya koyacaktır.

“LEKELENMEME HAKKI İLE SOYUT SUÇLAMALAR YÖNELTİLEN 278.206 KİŞİ HAKKINDA SORUŞTURMA AÇILMADI”

Masumiyet karinesinin korunması ismine da çok kıymetli düzenlemeler yapılmıştır. Lekelenmeme hakkıyla ilgili 2017 Ağustosta getirilen bu düzenlemeyle ihbar ve şikâyetin genel, soyut olması hâlinde soruşturma açılmasına yer olmadığına dair karar verilebilmesi mümkün hâle getirilmiştir. Yani, cumhuriyet savcılarımız artık her ihbarda, her şikâyette soruşturma açmamaktadır.

Bu süreçte, yürürlüğe girdiği tarihten bugüne kadar 278.206 belgede soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar verilmiştir. Lekelenmeme hakkının daha da genişletilmesi Bilim Şurasının çalışma alanı içerisindedir.

1 Ocak 2020 tarihinden bugüne kadar 116.170 evrakta soruşturma yapılmasına yer olmadığına ait karar verilmiştir. Yani, bu sistem olmasaydı yaklaşık bir yıl içerisinde 100 binin üzerinde kişi, vatandaş kamuoyu nezdinde, komşuları nezdinde, ailesi nezdinde, toplum nezdinde lekelenmiş olacaktı, kuşkulu damgası yiyecekti.

“TUTUKLAMA BİR İSTİNADIR, ASIL OLAN TUTUKSUZ YARGILAMADIR”

Birinci yargı ıslahatı paketiyle kıymetli değişikliklerden biri de tutuklama önlemine yönelik olmuştur. Düzenlemeyle birinci kere soruşturma evresi için azami tutukluluk müddeti belirlenmiştir. Yeniden, çocuklar için azami tutukluluk mühleti kısaltılmıştır. Düzenleme uyarınca soruşturma etabında bireyler belirli bir müddetin üzerinde tutuklu kalmamaktadır. Bu müddet “Ağır ceza mahkemesinin misyonuna giren cürümler açısından bir yılı, öteki hatalar bakımından altı ayı geçemez.” halindedir.

Bakıyorsunuz, kanıtlar toplanmış, ortadan yıllar geçmiş, kaçma kuşkusu yok, adam çok değerli biri, kamuda vazife yapıyor, sabah işine gidecek, en azından iş yerinde “Gelir misiniz?” dersin ancak pat diye gidiyorsun. Kanıtlar toplanmıştır…Tutuklama bir istisnadır, asıl değildir; asıl olan, tutuksuz yargılamadır.

“SERİ MUHAKEME, KOLAY YARGILAMA SONUÇLARI HAYLİ BAŞARILI”

Yargı sistemine yeni dâhil olan seri muhakeme, kolay yargılama yöntemlerine de değinmek isterim: 1 Ocak 2020 tarihinde yürürlüğe giren bu değişikliklerin de muvaffakiyetle uygulandığını pahalı Komitemizle paylaşmak isterim. Kolay yargılama yolu uygulanmaya başladığı tarihten itibaren 77.115 belgede uygulanmıştır.

Seri muhakemede de 45.190 belgede talepname doğrultusunda karar verilmiştir ve böylelikle uyuşmazlıklar kısa bir müddette sonuçlandırılmaktadır. Klasik yargılamada yani Meclisimizden geçen bu kanun olmasaydı, bu yordam sisteme dâhil olmasaydı bir ceza kovuşturmasında kararın katılaşması ortalama bir yıl yedi ay sürerken, seri muhakeme yolu uygulanan tıpkı cürümle ilgili bir yargılamada ortalama iki haftada mutlaklaştığı görülmektedir.

Haber7